در مکانیک خاک و طبق دسته بندی های بین المللی و استاندارد صورت گرفته ذرات کوچکتر از ۰۰۲/۰ میلیمتر از نظر اندازه به عنوان خاک رس شناخته می شوند. این در حالیست که ممکن است ذراتی با این اندازه در خاک موجود باشند که فاقد کانی های رسی هستند و خاصیت خمیری ندارند. کانی های رسی به دلیل خنثی نبودن با مولکول های دو قطبی آب واکنش نشان داده و موجب بروز حالت خمیری در خاک رس می شوند.
در نهشته های طبیعی و نمونه های دست نخورده خاک رس مقاومت فشاری تک محوری پس از دست خوردگی نمونه، بدون هرگونه تغییری در میزان رطوبت، به مقدار زیادی کاهش می یابد. این خاصیت خاک های رسی، حساسیت نام دارد. درجه ی حساسیت را می توان طبق فرمول زیر تعریف کرد:
S = 
نسبت حساسیت اغلب رس ها بین ۱ تا ۸ متغییر است، ولی نهشته های دریایی رسی که درجه فلوکولاسیون (لختگی) آنها بالاست، دارای نسبت حساسیتی بین ۱۰ تا ۸۰ می باشند.
جدول ۱: طبقه بندی رس ها بر مبنای درجه حساسیت
|
حدود درجه حساسیت |
نوع خاک رس |
|
۱ |
غیر حساس (Insensitive) |
|
۱-۲ |
کمی حساس (Slightly sensitive) |
|
۲-۴ |
حساس (Medium sensitive) |
|
۴-۸ |
خیلی حساس (Very sensitive) |
در شکل ۱ نتیجه آزمایش فشاری محدود نشده برای نمونه دست خورده و دست نخورده رسی آورده شده است.
شکل ۱: نتیجه آزمایش فشاری محدود نشده برای نمونه دست خورده و دست نخورده رسی
کاهش مقاومت خاک های رسی در اثر دست خوردگی، در درجه اول به دلیل از بین رفتن بافت طبیعی آن می باشد که در اثر فرآیند رسوب گذاری و طی سالیان حاصل شده است.
در شکل های ۲ تا ۴ عکس نمونه های دست خورده و دست نخورده رسی اخذ شده توسط شرکت مهندسین مشاور باران خاک و پی آورده شده است.
شکل ۲: نمونه دست خورده رسی اخذ شده توسط شرکت مهندسین مشاور باران خاک و پی
شکل ۳: نمونه دست خورده رسی اخذ شده توسط شرکت مهندسین مشاور باران خاک و پی
شکل ۴: نمونه دست نخورده رسی اخذ شده توسط مهندسین مشاور باران خاک و پی
اگر پس از دست خوردگی و بدون تغییر در میزان رطوبت، نمونه دست خورده دچار گذر زمان گردد، در طی زمان مقاومت از دست رفته خود را مجددا باز می یابد، این پدیده را تیکسوتروپی می نامند. تیکسوتروپی یک فرآیند تابع زمان است که طی آن مصالح تحت شرایط ثابت اولیه، مقاومت از دست رفته طبیعی خود را کسب می کنند.
اغلت خاک ها، دارای خاصیت تیکسوتروپی ناقص هستند که به آنها نیمه تیکسوتروپیک گویند. در این گونه خاک ها هر چند فرآیند سخت شدگی بعد از دست خوردگی وجود دارد ولی هیچگاه مقاومت دست نخورده اولیه به دست نمی آید. این کاهش مقاومت جزیی نیز به علت از بین رفتن بافت اولیه ذرات رسی است.